Ampute Hastalarda Protez Öncesi ve Sonrası Rehabilitasyon

Amputasyon, travma, dolaşım bozuklukları, diyabet, enfeksiyon, tümör ya da doğumsal nedenler sonucu bir uzvun cerrahi olarak kaybedilmesi anlamına gelir. Bu süreç, yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal etkileri olan ciddi bir yaşam değişikliğidir. Protez uygulaması, amputasyon sonrası bireyin yeniden fonksiyonel ve bağımsız bir yaşama adım atabilmesi için kritik bir adımdır. Ancak protezin etkin şekilde kullanılabilmesi için mutlaka kapsamlı ve planlı bir fizik tedavi ve rehabilitasyon süreci gereklidir.

Rehabilitasyon Neden Ameliyattan Önce Başlamalıdır?

Protez rehabilitasyonu yalnızca protez takıldıktan sonra değil, protez öncesi dönemde başlar. Bu dönemde hedeflenenler:

Yara iyileşmesinin hızlandırılması
Ödemin azaltılması ve şekil verilmesi
Ağrının kontrol altına alınması
Kas kuvvetinin korunması ve artırılması
Denge ve postür çalışmalarına başlanması
Psikolojik destekle bireyin sürece hazırlanması

Bu ön hazırlık dönemi ne kadar etkin yürütülürse, protez sonrası adaptasyon o kadar başarılı olur.

Protez Öncesi Rehabilitasyon Süreci

1. Stump (küt) Bakımı ve Şekillendirme

Protez uygulamasının başarılı olabilmesi için ampütasyon bölgesinin uygun formda olması gerekir. Bu nedenle:

Bandajlama ile ödem azaltılır ve düzgün şekil verilir.
Silikon liner veya kompresyon çorapları kullanılır.
Deri bakımı yapılarak enfeksiyon ve yara riski önlenir.

2. Kas Güçlendirme ve Esneklik Egzersizleri

Ampütasyon sonrası komşu kas gruplarında zayıflık gelişebilir. Bunun önüne geçmek için:

Kalça ve gövde kasları için kuvvetlendirme egzersizleri
Ampute olmayan taraftaki eklemler için dengeleyici çalışmalar
Kontraktür gelişimini önlemek için germe egzersizleri uygulanır.

3. Denge ve Koordinasyon Çalışmaları

Vücut dengesini yeniden kazanmak için:

Oturma, ayağa kalkma ve tek bacak üzerinde durma çalışmaları yapılır.
Paralel bar destekli denge egzersizleri uygulanır.

4. Ağrı ve Fantom Ağrı Yönetimi

Ampute hastalarda sıklıkla görülen "fantom ağrı" (olmayan uzvun var gibi hissedilmesi) için:

Aynalı terapi
TENS (Transkutanöz Elektriksel Sinir Stimülasyonu)
Manuel terapi ve gevşeme teknikleri kullanılır.

Protez Uygulaması Sonrası Rehabilitasyon

Protez takıldıktan sonra başlayan rehabilitasyon süreci, bireyin protezi doğru kullanması ve bağımsız yaşama uyum sağlaması açısından kritik bir dönemdir. Bu süreç, Robotik Rehabilitasyon Merkezi’nde multidisipliner bir yaklaşımla yürütülür.

1. Protezle Uyum Sağlama

İlk hedef, hastanın protezle rahat yürümesini ve günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmesini sağlamaktır. Bu kapsamda:

Giyme-çıkarma eğitimi
Protezde ağırlık aktarımı çalışmaları
Yavaş tempolu yürüme egzersizleri yapılır.

2. Yürüme Eğitimi

Protezle yürümeyi öğrenmek bireyin yaşam kalitesini doğrudan etkiler. Bu nedenle:

Paralel bar içinde başlangıç yürüyüşleri
Basamak çıkma, eğilme ve dönme gibi fonksiyonel hareketler
Simetrik yürüme paternlerinin kazandırılması hedeflenir.

Robotik yürüme sistemleri bu süreçte büyük avantaj sağlar.

Robotik Rehabilitasyonun Ampute Hastalara Katkısı

Robotik teknolojiler, ampute bireylerin rehabilitasyon sürecinde yüksek hassasiyetli ve kontrollü bir destek sağlar. Robotik Rehabilitasyon Merkezi’mizde kullanılan sistemler sayesinde:

1. Güvenli ve Tekrarlayıcı Eğitim

Robotik yürüme sistemleri, özellikle ilk dönemde hastaya güven sağlar.
Aynı hareketlerin tekrar tekrar doğru biçimde yapılması öğrenmeyi hızlandırır.

2. Kas Hafızasının Gelişimi

Bilgisayarlı sistemlerle kontrol edilen hareketler sayesinde sinir-kas bağlantısı yeniden aktif hale getirilir.
Beyin plastisitesi (yeniden öğrenme kapasitesi) desteklenir.

3. Fonksiyonel Geri Bildirim

Ekranlar aracılığıyla hasta ne yaptığını anlık olarak izler.
Görsel ve işitsel geri bildirimle motivasyon artar.

Psikolojik ve Sosyal Destek Yaklaşımı

Amputasyon yalnızca fiziksel bir kayıp değil, aynı zamanda kimlik ve benlik algısında da değişiklik yaratabilir. Robotik Rehabilitasyon Merkezi’nde psikolojik danışmanlık ve sosyal hizmet desteğiyle:

Bireyin sürece uyumu desteklenir.
Depresyon, anksiyete ve izolasyon gibi sorunlar önlenir.
Aile desteği güçlendirilir.

Ergoterapi ile Günlük Yaşama Entegrasyon

Protez takılı bireyin bağımsız şekilde yaşamını sürdürebilmesi için ergoterapi kritik rol oynar. Bu süreçte:

Giyinme, yemek yeme, temizlik gibi temel aktiviteler öğretilir.
Ev içi düzenlemeler yapılır.
İşe dönüş veya sosyal yaşama katılım planlanır.

Protez Türüne Göre Rehabilitasyon Farklılıkları

Her ampute bireyin protez türü ve amputasyon seviyesi farklı olduğu için tedavi bireyselleştirilmelidir. Örneğin:

Diz altı amputasyonunda yürüme daha hızlı öğrenilirken, kalça dezartikülasyonunda daha uzun süreli eğitim gerekir.
Mekanik protezle çalışan biri ile mikroişlemcili protez kullanan bireyin denge ve hareket becerileri farklıdır.

Robotik sistemler bu farklılıklara uyarlanabilir şekilde programlanarak hasta özelinde kullanılabilir.

Takip ve Uzun Vadeli Planlama

Protezle yaşam sürecinde hastaların:

Aylık kontrolleri
Protez uyumu ve sorunlarının değerlendirilmesi
Kas kuvveti ve hareket kabiliyetinin düzenli ölçülmesi

gerekir. Uzun vadeli başarı, yalnızca başlangıç rehabilitasyonu ile değil, sürekli takip ve gerektiğinde yeniden değerlendirme ile mümkündür.

Sonuç olarak,

Amputasyon bir son değil, yeni bir başlangıç olabilir. Doğru planlanmış ve yüksek teknolojilerle desteklenen fizik tedavi programları sayesinde bireyler bağımsız, üretken ve fonksiyonel bir yaşama geri dönebilir. Robotik Rehabilitasyon Merkezi olarak ampute hastalarımızın protez öncesinden protezle aktif yaşama kadar tüm süreçlerinde onların yanındayız.

Detaylı bilgi ve randevu işlemleri için web sitemiz veya telefon numaramız aracılığı ile bizlere ulaşabilirsiniz. Sağlıklı günler dileriz.